Gas winnen of vertrouwen herstellen?...Sluit maar aan in de rij.
Een spoeddebat over de winning en een subsidiecircus.
“Dit is een historisch moment: het laatste jaar dat we nog ‘gewoon’ gas uit Groningen halen. Het stoppen van de gaswinning zorgt ervoor dat de belangrijkste oorzaak verdwijnt van de aardbevingen. En dat is de enige manier waarop we ervoor kunnen zorgen dat de Groningers net zo veilig kunnen wonen als mensen in de rest van het land. Het belangrijkste is nu dat ik me blijf concentreren op een soepel verloop van de schadeafhandeling en op de versterkingsoperatie.”
Voorzitter het zijn de woorden van, inmiddels oud-minister Blok. Dit historische moment staat, in tegenstelling tot de aardgasvondst bij Slochteren nog niet in de Canon van Nederland.
Ook niet zo gek want deze juichende woorden werden gedaan op 24 september 2021. En dat maakt de huidige situatie veelzeggend, wrang en feitelijk ook niet uit te leggen.
Want op 9 november 2021 was er al een bericht dat er mogelijk toch extra gas gewonnen zou moeten worden. Of dat nodig was, en zo ja hoeveel was iets om uit te zoeken voor de Gasunie.
Daarbij is door de heer Blok direct aangegeven dat dit alleen zou gebeuren wanneer het echt niet anders kon. Met de aanvulling dat de risico’s in kaart zouden worden gebracht. En daar zit hem ook direct de crux dit onderzoek is er mogelijk in maart, maar het SODM is daarbij afhankelijk van de aanvulling op de seismische dreigings- en risicoanalyse van TNO. Kortom we zijn al een heel eind gevorderd in het gasjaar voor we mogelijk duidelijkheid hebben en juist in dit deel van het gasjaar zitten de wintermaanden waarbij de productie vanzelfsprekend historisch hoger ligt.
Hadden we dit dan niet aan zien komen? We weten toch dat de rijksoverheid eerder terug is gekomen op afspraken, uitzonderingen heeft benoemd en via clausules toch nog wel de hand aan de kraan weet te houden?
Enerzijds is daarop het antwoord helaas ja. Maar toch is het bijzonder; waarom gingen we in september terug naar 3,9 miljard kuub? Wat waren destijds de kanttekeningen?
De minister somt ze in een Kamerbrief van 24 september 2021 op:
- 1. Tijdige oplevering van de nieuwe stikstofinstallatie in Zuidbroek;
- 2. Voldoende voortgang in de afbouw van de vraag naar laagcalorisch gas;
- 3. De beschikbaarheid van de gasopslag Norg;
- 4. Voldoende aanvoer van hoogcalorisch gas.
De stikstofinstallatie had kunnen draaien wanneer er eerder niet voor was gekozen de zaak on hold te zetten door het kabinet Rutte 2. Daarnaast was de vertraging geen reden om in september het plafond op te schroeven. Kortom het nu gebruikte argument is op zijn zachtst gezegd vreemd. Corona is bovendien niet tussen september 2021 en nu ontstaan.
Dan de afbouw. In september werd hoog opgegeven over de snelle omschakeling in Frankrijk, Duitsland en vooral België. De negen grootste afnemers werken ook aan een omschakeling waarbij vier mogelijk vijf vertraging oplopen richting de datum van 1 oktober 2022 wanneer er een verbod voor hen geldt op laagcalorisch gas.
Met geen woord gaat het over een extra leverplicht van 1,1 miljard laat staan andere mogelijke claims van grootverbruikers.
Hadden we dus uit mogen gaan van een historisch besluit? Op basis van deze twee argumenten is daar inderdaad iets voor te zeggen.
Dan de beschikbaarheid van laagcalorisch gas. In september werd uitgegaan dat er bij het afsluiten van het gasjaar 2020-2021 in totaal 4,8 miljard kuub aan pseudo-Groningengas zou zijn. Dat was 0,8 miljard meer dan waar in de ramingen van januari 2021 in was voorzien.
Meer dus dan voorzien en toch niet gerealiseerd. Nogmaals we hebben het over een Kamerbrief van 24 september 2021. Nog geen vier maanden geleden ten opzichte van vandaag.
We wisten van de vertraging van de stikstoffabriek, er werd niet gesproken over de leveringsverplichtingen aan buurlanden en grote bedrijven, er was meer pseudo-Groningengas voorzien dan geraamd.
Jarenlang heeft Nederland geprofiteerd van de enorme gasbel van ‘Slochteren’ - een van de grootste natuurlijke gasvoorraden ter wereld.
De gevolgen daarvan merken we allemaal. We komen in de eigen situatie de bureaucratie tegen. We zitten allemaal met enige regelmaat op de bank bij een familie of schuiven aan de keukentafel aan. Waar de oplossing voor het ene probleem lijkt gevonden is het volgende probleem al weer ontstaan. Cynisme, moedeloosheid en wantrouwen nemen toe.
De overheid dat zijn we met elkaar en ook de lokale overheid staat daarin regelmatig in haar hemd. Boos waren we regelmatig, gezamenlijk trokken we steeds op in dit dossier. Het is elke keer weer een domper te merken dat we met elkaar te weinig bereiken. Het volgende signaal? Weer een motie? Wat is eigenlijk onze invloed?
Vertrouwen op herstel en herstel van vertrouwen? Met iedere beslissing lijkt dit verder weg. Nog los van de vraag hoe dit alles zich verhoudt tot het veiligheidsbeginsel.
Het zorgt ook voor vragen.
Concreet willen we graag weten wat een eventueel besluit per 1 april 2022 betekent voor:
De al aangekondigde sluiting van de locatie Tjuchem. Gaat dit door en zo nee, welke hoeveelheid wordt er hier gewonnen? Hoe wordt dit gemonitord en hoe wordt dit aan de directe omgeving meegedeeld.
Mocht Tjuchem wel sluiten dan blijven de putten Kooipolder, Slochteren, Oudeweg, Kielwindeweer, Froombosch, Zuiderveen, Noordbroek, Uiterburen, Tussenklappen, Amsweer en Schaapbulten over. Deze liggen in of direct in de nabijheid van het grondgebied van Midden-Groningen.
Is vooraf duidelijk in hoeverre deze putten worden gebruikt en wat de omvang is van de winning? Hoe wordt dit gemonitord. Welke andere putten zijn er nog meer actief?
Veel putten ten noorden van het Eemskanaal zijn eerder gesloten. De effecten van de winning in de omgeving van Loppersum waren groot. Het zorgde ook voor een ruimere waardeverminderingsregeling. Effecten op de randen in het zuiden zijn niet ondenkbeeldig. Meeden, Muntendam en andere delen van de gemeente vallen nu buiten regelingen. Leidt dit tot een herziening?
En dan hebben we het nog niet over het steeds terugkerende strijdpunt van de gestapelde mijnbouweffecten van gas en zout in Kiel-Windeweer en omgeving. Hoe wordt dit gevolgd en wat gaan we hieraan doen?
Bent u met ons van mening dat een rapport seismische dreigings- en risicoanalyse van de SODM noodzakelijk is voordat er een besluit kan worden genomen?
Welke bestuurlijke en juridische mogelijkheden ziet u nog in dit dossier?
'Dit is een Nederlands overheidsfalen van on-Nederlandse proporties. De Rijksoverheid moet zijn huiswerk overdoen.' Om maar eens aan andere oud-minister te citeren.
Het is alleen wel vervelend dat het een repeteerwekker aan het worden is waarvan het geluid alleen in Groningen lijkt te worden gehoord. Het laatste besluit dat nog even in de map werd gestopt voor de opvolger van de heer Blok voor hij aan de vrijdagmiddagborrel begon.
En terwijl de opvolgers op het bordes stonden voor de gebruikelijke foto’s stonden de Groningers fysiek of digitaal in de rij. Om aanspraak te maken op waar ze recht op hebben. Ware het niet dat er alleen minder te verdelen was dan wat maximaal zou kunnen. Het leverde beelden op waarvan ik had verwacht ze in Nederland niet te hoeven zien. In een aardrijkskundeboek uit mijn middelbareschooltijd ging het over Rusland. Rijen voor de winkel omdat er een lading varkenspoten verkrijgbaar was. En dit nu in Nederland? In de winter? In een periode van lockdown vanwege COVID? Eén vraag: Hoe zorgen we ervoor dat we dit herstellen? En hoe voorkomen we dat dit weer gaat gebeuren? Dat de 220 miljoen niet voldoende zou zijn was immers bekend.
De situatie werd nog wel het meest treffend verwoord door Alex ten Cate die op Twitter het volgende opmerkte.
‘Stel je nou éven voor dat het rijk bij de slachtoffers van de toeslagenaffaire had gezegd: “Leuk en aardig dat we jullie levens hebben verwoest, maar alleen de helft die zich het snelste naar de pot met geld elleboogt krijgt iets terug”.
Kapotmaken is vergoeden. Zonder loterij.’
Voorzitter ik sluit af:
Het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie over de kinderopvangtoeslag kreeg de veelzeggende titel “Ongekend onrecht”
Ik ben blij dat ik de titel voor de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen niet hoef te verzinnen. Over een repeteerwekker gesproken.
