Voor velen van ons is die vrijheid vanzelfsprekend. We zijn opgegroeid in een land waarin we geen oorlog kennen. Waar de angst voor vreemde mogendheden ons onbekend is. Waar beelden die ons via het journaal en de krant bereiken tegelijk ook beelden zijn van gebieden die ons weinig zeggen. Beelden van een aanval in het Syrische Douma worden al snel opgevolgd door beelden van landen die elkaar met allerlei bewijzen denken te kunnen overtuigen van het eigen gelijk. Ach en Douma ligt voor ons ver weg, Syrie was toch al niet in beeld als vakantiebestemming en het rommelt natuurlijk in die regio al vele jaren. Vrijheid lijkt daarmee voor ons vanzelfsprekend, de gewoonste zaak van de wereld. Iets om niet eens zo vaak bij na te denken. 

Twee minuten stilte. En daarna gaan we door. Verder met onze dagelijkse bezigheden. De beelden van het journaal zijn alweer vervaagd.

Is in vrijheid leven voor ons misschien niet te vanzelfsprekend geworden? Het vrije woord en onze waarden lijken steeds vaker te vervallen tot een recht om te beledigen. De sociale media wordt dan het nieuwe riool van de samenleving. Waarin we, het liefst anoniem, steeds een stapje verder gaan in het zoeken van een nieuwe grens.

Steeds scherper scheidingen aan brengen tussen groepen zodat ze meer en meer tegenover elkaar komen te staan. Vrijheid van het woord is een groot goed, vrijheid van meningsuiting is belangrijk en toch, toch denk ik dan wel eens aan de wijsheid die zegt: Alles is mij geoorloofd, maar niet alles is nuttig. Het is een oproep om goed na te denken over hoe we spreken, wat we vinden en waarom we keuzes maken.

Rechten willen ontlenen aan onze verworven vrijheden kan alleen maar wanneer je jezelf ook beseft dat er een plicht is om te beseffen dat daar een prijs voor is betaald. Dat besef alleen al vraagt om zorgvuldigheid bij wat we zeggen en doen. Daarom is het belangrijk om de geschiedenis te kennen en waakzaam te zijn. Niet omdat het altijd goed en gepast is om lijnen uit het verleden te trekken naar de tijd van nu. Het is vaak veel te makkelijk om anderen te verwijten dat zij hun lesje niet goed hebben geleerd. Maar het is wel goed om van tijd tot tijd stil te staan bij wat is geweest en ook nog op veel plaatsten harde realiteit is.

Twee weken geleden was ik met een groep scholieren van 15 jaar in Berlijn. We bezochten als onderdeel van het schoolprogramma natuurlijk alle bekende plekken. We zagen de Reichstag, liepen onder de Branderburger Tor, bekeken de stad vanaf de TV toren en wandelden en voeren langs de laatste restanten van de muur die 28 jaar een scheiding vormde in de stad. Het waren mooie zonnige dagen en we genoten van het bezoek aan deze bruisende stad. De plekken die we bezochten hadden natuurlijk een betekenisvolle geschiedenis. De Reichstag, met zijn schitterende nieuwe koepel was ook de plaats waar Hitler als politicus volop kon bouwen aan het Derde Rijk. De Brandeburger Tor is ook de plek waar Kennedy zijn beroemd geworden speech hield en een grote meningte West Berlijners uitzinnig kreeg met zijn uitspraak “Ich bin ein Berliner!”.

Bekende beelden voor ons, en toch; het zei mijn leerlingen niet zoveel. Natuurlijk kennen ze de belangrijkste gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog maar een Koude Oorlog en een gescheiden stad? Tja, daar hadden ze wel eens van gehoord. Maar waarom dat nu zo belangrijk was? En eerlijk gezegd begreep ik de opmerking ook wel toen er werd gezegd dat het allemaal wel erg toeristisch was bij de muur en checkpoint Charlie. Die stukjes van de muur die je kon kopen waren die wel echt? Was het commercieel niet gewoon heel interessant om te verdienen aan deze periode in de geschiedenis? Zij zijn geboren in een nieuw millenium. Persoonlijke verhalen van familie over een oorlog kennen ze vaak niet. Beelden van de sloop van de muur en het verdwijnen van het IJzeren Gordijn zij hebben het niet meegemaakt.

Geschiedenis wordt pas betekenisvol wanneer we er blijvend betekenis aan geven. Dat merk je op zo’n moment weer goed. 

Wanneer we volgend jaar weer op excursie naar Berlijn gaan zullen we het lesprogramma ombuigen en de Koude Oorlog bespreken voor we de stad bezoeken. Dat doen we door de persoonlijke verhalen van de slachtoffers te vertellen.

Maar ook vrijheid wordt pas betekenisvol wanneer we er blijvend betekenis aan geven. Wanneer we juist de verhalen blijven vertellen. Wanneer we ons beseffen dat vrijheid niet gewoon laat staan normaal is. Dat straatnamen die verwijzen naar verzetsstrijders meer zijn dan een adres waaraan je kunt wonen. Dan is het goed wanneer we soms weer eens figuurlijk struikelen over de struikelstenen en zien dat er ooit een Joods gezin woonde dat werd weggevoerd. Dat het alleen al daarom goed is om stil te zijn. Even stilgezet te worden. Na te denken over wat we zo normaal zijn gaan vinden. 

In stilte herdachten we en na die twee minuten stilte hoop ik weer met andere ogen te kijken. Oog te hebben voor de kern en te beseffen dat liefde uiteindelijk sterker zal zijn dan haat. Want liefde is; geduldig en vriendelijk zijn. Liefde is: niet jaloers zijn niet vertellen hoe goed je bent, jezelf niet belangrijker vinden dan een ander. Liefde is: een ander niet beledigen, niet alleen aan jezelf denken, geen ruzie maken of wraak willen nemen. Liefde is: blij worden van het goede, en een hekel hebben aan het kwaad. Door de liefde verdraag je alles wat er met je gebeurt. Door de liefde blijf je geloven en vertrouwen. Door de liefde blijf je altijd volhouden.